Het eerste rondje Nederland zit er op: bitterballen op het strand, Italiaans ijs in Twente, plofsla in de supermarkt. De fiets is uit het vet. De scholen zijn geopend en ons huis loopt al weer op zijn Italiaans vol met spelende kinderen.

Eigenlijk kabbelden we de afgelopen weken Nederland in alsof er na tien jaar niets is veranderd. Een geruststellende eerste integratiefase zou je kunnen zeggen. Maar toch…

In een boerderij bij Zaltbommel zei een vriend: ,,Dit land is de laatste tien jaar onherstelbaar naar de klote gegaan.’’ Bij Zomergasten waarschuwden een topondernemer dat alles anders wordt, iedereen moet inleveren, er sprake is van mondiale herverdeling.

Een Hongaarse in onze straat beklaagde zich over de bekrompenheid van de Nederlander: ,,wanneer erkent deze nu eens dat hij een wereldburger is? En dat er wereldburgers om hem heen leven.’’

En toch was het de afgelopen weken elke dag feest. Ongelooflijk wat een uitbundigheid en wat een hoeveelheid. Het leek wel dansen op de rand van de vulkaan in crisistijd. Er was Uitmarkt in Amsterdam, straatfeesten in elke wijk, popfestival na cultureel festival. Heel veel nostalgie ook: antiekmarkten, kermissen, kneuterigheid: hoe knusser hoe beter.

In het dorp waar ik opgegroeide, vierde men 800 jaar Oisterwijk. Er kwam geen eind aan de reeks festiviteiten. De organisatoren tonen zich in het Magazine Oisterwijk 800 zo verbaasd over wat ze te weeg hebben gebracht dat ze er binnenkort een heus congres aan willen wijden.

,,Waarom hebben vrijwilligers in tijden van terugtrekkende overheid en crisis meer tot stand gebracht dan in subsidierijkere periodes. Wat beweegt de mensen? Hoe komt het dat een in wezen negatieve maatschappelijke ontwikkeling een positieve draai krijgt?’’, zo vragen ze zich af.

Het was Freud die ons leerde: daar waar spanning is, ontstaat cultuur. Huizinga noemde dat later beschaving. Zou er dan toch nog hoop zijn voor het in doemscenario’s gedompelde Nederland?

De columnreeks 'De Terugkeer' werd uitgezonden in het radioprogramma ,,Met het oog op Morgen”.